Beste mensen,

Tachtig jaar geleden was ons land nog één dag verwijderd van officiële vrede.

Na vijf jaar van onvoorstelbare ellende, wrede onderdrukking en bruut geweld, 

na vijf jaren van doodangsten om te worden verraden, opgepakt, vervolgd en vermoord,

en na vijf jaren van onmetelijk verdriet om familie en geliefden die waren omgekomen in het oorlogsgeweld kon de Nederlandse bevolking zich weer met voorzichtig vertrouwen richten op de toekomst. 

Er was zelfs sprake van broos optimisme.

We hadden immers hulp gekregen, uit landen die we amper kenden!

Maar er was niet alleen hulp van buiten gekomen. 

Ook een deel van de eigen bevolking had zich moedig verzet tegen de bezetter, met gevaar voor eigen leven en dat van hun naasten. 

Beetje bij beetje wordt het leven weer leuk.

Levensmiddelen zijn niet langer op de bon; al gauw is er weer voldoende te eten. 

Er komen medicijnen beschikbaar, en bouwmaterialen om alle oorlogsschade te repareren.

Veel mensen richten de blik naar voren en willen de oorlog zo vlug mogelijk vergeten.

Maar, beste mensen, een oorlog veeg je niet weg als een huiswerkopdracht op een schoolbord. 

Als een stoel of een bed voor altijd leeg blijft, word je daar keer op keer aan herinnerd. 

Als je praat over het gezin waarvan je deel uitmaakte, of over het leven dat je leidde vóór de oorlog uitbrak, voel je iedere keer weer het gemis als je vader of moeder, je man of vrouw of je broer of zus er niet meer bij is.

Iedere verjaardag. Iedere kerst. Iedere bruiloft.

Hoe kan een mens een oorlog vergeten als hij voor de rest van zijn leven verwond is, zichtbaar of onzichtbaar?

De mensen die terugkwamen uit de gevangenissen en de concentratiekampen, waren voor de rest van hun leven getekend. 

Velen kwamen terug met het zogenaamde concentratiekampsyndroom, een vorm van posttraumatische stress die zich uitte in klachten zoals chronische angst, wantrouwen, schuldgevoelens en continue waakzaamheid.

Dat had ook zijn weerslag op opeenvolgende generaties.. 

Kortom: ook al zwijgen de kanonnen, de ellende van een oorlog woedt nog jarenlang door.

Ook nu, tachtig jaar na de oorlog, zijn de littekens die de Tweede Wereldoorlog veroorzaakte in sommige families nog zichtbaar.

Een bekend voorbeeld uit onze stad:

Op de Staringstraat 29, woonden Lex en Edo Hornemann met hun ouders. 

Ze waren Joods, maar bovenal gewoon Eindhovense jongetjes.  

Hun vader, die net als zovele vaders bij Philips werkte, werd in 1943 opgepakt. Omdat hij Joods was. 

Het hele gezin belandde via de kampen Vught en Westerbork in Auschwitz, waar vader en moeder Hornemann overlijden door ziekte en ontbering.

Was dat ook maar het lot geweest van de broertjes…

Na het overlijden van hun ouders worden Edo en Lex geselecteerd voor medische experimenten in het concentratiekamp Neuengamme bij Hamburg. 

Daar worden ze onderworpen aan gruwelijke proeven, waaronder het onverdoofd inspuiten van tuberculosebacteriën. 

Als de bevrijders al voor de deur staan, worden  Lex en Edo op 20 april 1945 opgehangen in de kelder van een school om sporen van de misdadige experimenten te wissen. 

Edo is dan 12, Lex 8.

Het verdriet, de onmacht, de woede over wat hen en vele, vele anderen is aangedaan leeft voort. Martijn Docters, die hierover voor deze bijeenkomst een lezing gaf

 is een achterneef van de broertjes Hornemann en één van de initiatiefnemers van het Hornemann-huis, dat sinds augustus vorig jaar is gevestigd op het Stadhuisplein. Zo houden we de herinnering in leven, aan Lex en Edo en aan alle anderen die slachtoffer werden van een waanzinnige ideologie.

Dat een oorlog ons waakzaam maakt, beste mensen, is niet verkeerd. 

Maar dat een dreiging van buiten ons wantrouwend maakt voor alle zaken die van buiten komen en die we niet goed kennen wél. 

Eindhoven is groot geworden door open te zijn. 

Het economisch succes van onze stad is voor een groot deel te danken aan mensen die van buiten kwamen.

Eerst uit de armere streken van ons land: bijvoorbeeld arme gezinnen  uit Drenthe  kwamen naar Eindhoven om hier glasblazer te worden. 

Later kwamen Spanjaarden en Portugezen, Turken en Marokkanen en tegenwoordig onder andere Koreanen, Taiwanezen en Indiërs naar Eindhoven om hier te wonen en werken en bij te dragen aan het succes van Brainport Regio Eindhoven. 

Deze regio mag blij zijn met hun komst.

Sterker nog: we mogen er best trots op zijn dat deze mensen zich hier willen vestigen. 

Zij houden ons een spiegel voor, over hoe goed het leven hier is. Dat willen wij nog wel eens vergeten. En ja, samenleven vergt actief onderhoud. Elkaar willen leren kennen. Een bijdrage willen leveren aan alles wat ons bij elkaar houdt zoals het verenigingsleven. Mensen kennen die helemaal niet op je lijken , is de beste remedie tegen vreemdelingenhaat. 

Beste mensen,

De natuurlijke reflex van de mens bij dreiging is: de boel vergrendelen en verdedigen.

De poort dicht, eigen volk eerst!

Hoe zou het er hier nu uitzien als de Verenigde Staten en Groot-Brittannië tachtig jaar geleden zo hadden geredeneerd en het ons zelf hadden laten uitzoeken?

Welke taal zouden jij en ik nu spreken? 

Wie zou ons leiden?

Zouden we mogen samenkomen en ons mogen uitspreken?

Zouden we mogen demonstreren? 

Ons land, onze stad en onze manier van leven zijn de moeite waard. 

De moeite van het verdedigen waard. 

Daar kunnen we zelf wat aan doen.

Door mensen in nood te helpen, zoals wij tachtig jaar geleden werden geholpen.

We moeten opnieuw alert zijn.

Overal ter wereld wordt gemorreld aan de democratie.

Helaas gebeurt dat in veel landen door de democratie daarvoor te misbruiken. 

Misschien komt het grootste gevaar op dit moment wel niet van buiten maar van binnen. Vanuit krachten die door gebruik te maken van ons open democratische bestel, onze vrije samenleving willen vervangen door een autocratie. 

We zien het in landen gebeuren die we als onze bondgenoten beschouwden. 

De vrije pers wordt beteugeld of geïntimideerd, het objectieve oordeel van rechters wordt in twijfel getrokken, desinformatie wordt zeer bewust verspreid, bestuurders worden bedreigd en soms wordt zelfs geld ingezet om stemmen te kopen.

Dit sluipende proces moet worden blootgelegd en bestreden. 

We zullen ons actief moeten verzetten. 

Verzetten tegen alles en iedereen die rommelt met onze waarden en morrelt aan onze vrijheid.

Spreek je uit.

En handel elke dag naar de waarden die je wil verdedigen, de vrijheid van jezelf én de ander.