18 september 2023 - speech herdenking bevrijding van Eindhoven
Bienvenue à tous! Welcome everyone, both people living in Eindhoven and people from elsewhere, perhaps from abroad. Goedenavond en welkom allemaal! Vandaag herdenken we het einde van de Tweede Wereldoorlog voor Eindhoven.
Een van de beroemdste films over die Tweede Wereldoorlog is The Longest Day. Hij gaat over de invasie van de Geallieerden in Normandië op 6 juni 1944. Velen van u hebben hem wel eens gezien, en herinneren zich de scène met de soldaat die twee uur lang met zijn parachute aan de kerktoren van het dorpje Sainte-Mère-Église blijft hangen voordat hij door de Duitsers wordt gevangengenomen.
U hebt de film misschien in kleur gezien, maar de originele film is in zwart wit – en dat geldt niet alleen voor de beelden. Het verhaal zelf is in zekere zin ook zwart wit. In de meeste oorlogsfilms is het verschil tussen goed en kwaad haarscherp. In De Tweede Wereldoorlog zelf ook trouwens. Je stond aan de goede kant, óf je was een verrader, een NSB’er, een nazi. Daar zat niets tussenin. Zwart wit zijn ook vaak onze eigen opvattingen over de oorlog.
Sommige mensen denken precies te weten wat zij zouden hebben gedaan als ze hadden geleefd tijdens de Tweede Wereldoorlog. ‘Ík zou bij het verzet zijn gegaan!’, hoor je mensen soms vol overtuiging zeggen. Is dat zo, vraag ik me dan af? Zou ik zèlf mijn moed hebben verzameld en me hebben aangesloten bij de ondergrondse? Of zou ik alles op alles hebben gezet om mijn gezin te beschermen en veilig door de oorlog te komen? Ik weet het oprecht niet. Zo stellig als mensen kunnen zijn over hun eigen optreden in tijden van oorlog, zo stellig zijn sommigen ook over de verantwoordelijkheid van onze Duitse oosterburen destijds.
Maar het trauma van de Eerste Wereldoorlog, de wurgende herstelbetalingen én de diepe en lange economische crisis in Duitsland hadden een voedingsbodem voor het nationaalsocialisme gecreëerd. En ondertussen bestookten de Nazi’s de Duitse bevolking voortdurend met simpele, zwart-wit boodschappen om de haat aan te wakkeren en het geweld goed te praten.
Ze gooiden zelfs nieuwe media in de strijd, zoals de indrukwekkende filmbeelden van Leni Riefenstahl. De cynische Rijksminister voor Propaganda Goebbels beweerde eens: ‘Als een leugen maar groot genoeg is en eindeloos wordt herhaald, wordt hij uiteindelijk geloofd.’ En ja, dat is effectief. Ook nu nog. Ook nu, zien we effecten van extremistische propaganda. Denk aan gemanipuleerde foto’s en filmpjes op internet, de zogenaamde deepfakes, de trollen op Facebook en alle influencers die zonder enige kennis of opleiding van alles beweren, of complottheorieën verspreiden.
Als je voortdurend leugens te horen krijgt, kun je dan nog vasthouden aan dat wat volgens jou waar is? Vanavond staan we hier weer met elkaar bij ons Oorlogsmonument, met daaromheen het gedenkteken ‘Herinner u de namen’, een mooi initiatief uit 2013 om alle oorlogsslachtoffers uit en in Eindhoven een blijvende plek in ons midden te geven.
Over dit namenmonument is in het afgelopen jaar het nodige te doen geweest. Op de plaquettes stonden aanvankelijk de namen van 1.097 mensen uit of in Eindhoven die tijdens de Tweede Wereldoorlog door oorlogsgeweld om het leven zijn gekomen.
Uit recent onderzoek bleek later dat 22 mensen ten onrechte vermeld waren, bijvoorbeeld omdat ze NSB’er of SS’er waren. Ze waren overduidelijk fout en hun namen zijn van het monument geschrapt. Zo’n beslissing is niet makkelijk, want een situatie is zelden helemaal zwart of wit. Tussen ‘helemaal goed’ en ‘hartstikke fout’ zit vaak een groot, grijs gebied.
Ik geef twee voorbeelden. Eén van de namen die op de plaquette staat, is die van Norbert Franz Ernst Stäb, geboren op 9 maart 1925 in het Duitse Gronau, niet ver van Enschede. Norbert woonde op de Olmenlaan 15 hier in Eindhoven, pal tegenover de ingang van Strijp S. Iedere dag zag hij vanuit de woonkamer hoe honderden arbeiders de portiersloge passeerden, op weg naar hun werk in de Philips-fabrieken, en weer naar huis. Toen Norbert op 23 maart 1945 overleed in de buurt van Duisburg, was hij in dienst van de Duitse Wehrmacht… Wat doet de naam van een Duitse soldaat op onze plaquettes?
Norbert was in 1929 op vierjarige leeftijd samen met zijn ouders in Eindhoven komen wonen. Zijn vader had hier werk gevonden. Net als zijn ouders was Norbert een zogenaamde Rijksduitser, waardoor hij onder de Duitse dienstplicht viel. Toen Norbert amper achttien jaar oud was, werd hij opgeroepen om voor Duitsland zijn dienstplicht te vervullen, ook al woonde hij al veertien jaar in Nederland en was hij een gewone Eindhovense jongen.
Ja, Norbert Stäb werd een Duitse militair, maar hoeveel keus had hij? Als hij dienst had geweigerd zou hij zijn gefusilleerd. Na de oorlog is grondig onderzoek gedaan naar Norberts vader. Dat onderzoek pleitte hem – en daarmee de hele familie – volledig vrij van nazisympathieën en van iedere andere verdenking. Vader Stäb was anti-nationaalsocialistisch en weigerde, hoewel er zware druk op hem was uitgeoefend, zijn kinderen in te schrijven bij Nazi-verenigingen. Bovendien heeft hij tijdens de oorlog onderduikers financieel gesteund. Zijn zoon Norbert was geen dader, maar slachtoffer van de Tweede Wereldoorlog, en daarom staat zijn naam op de plaquettes. De zaken zijn niet altijd zwart wit…
Het tweede voorbeeld betreft een Eindhovense politieagent. Deze agent had een hartgrondige hekel aan Joodse mensen en hielp tijdens de oorlog mee bij het oppakken en afvoeren van Joden. Daar is hij na de oorlog voor veroordeeld. Maar hij had ook een andere kant. Als hij hoorde dat een verzetsman zou worden opgepakt, dan waarschuwde hij hem, zodat die verzetsstrijder zich tijdig uit de voeten kon maken. Deze agent deed zowel foute als goede dingen.
Zaken zijn lang niet altijd zwart wit … Voor alle duidelijkheid: zijn naam staat NIET op de plaquettes. Tegenover de 22 namen die van het monument zijn verwijderd staan 160 nieuwe namen die aan het monument zijn toegevoegd. Bijvoorbeeld die van Hélène en Jozef Meinhardt, de kinderen van Josef Meinhardt en Maria Meinhardt-Steinbach.
Hélène is twee jaar oud als ze in Auschwitz overlijdt als gevolg van een gruwelijk medisch experiment. Jozef wordt geboren in Auschwitz – zijn moeder was hoogzwanger van hem toen ze werd opgepakt – en overlijdt vijf dagen na zijn zusje, slechts anderhalve maand oud, eveneens aan een medisch experiment. Beiden zijn toegevoegd aan het monument.
Hun ouders, Josef en Maria Meinhardt-Steinbach, verliezen twee kinderen in concentratiekamp Auschwitz, maar overleven de oorlog en krijgen later nog elf kinderen en talloze kleinkinderen. Onder de 160 toegevoegde namen bevinden zich ook mensen die de bevrijding nog hebben meegemaakt.
Dat zit zo. Na de oorlog kwam een enorme vluchtelingenstroom op gang. Mensen die de werk- of de concentratiekampen hadden overleefd, werden op de trein, de bus, het vliegtuig of de vrachtwagen naar huis gezet. Ook toen was er grote behoefte aan noodopvanglocaties.
De grootste opvanglocatie van ons land was het Veemgebouw, hier in Eindhoven, op Strijp-S, een fabrieksterrein van Philips. 23 mensen overleden daar alsnog aan ontbering of ziekte. Ze hadden de bevrijding meegemaakt en toch overleefden ze de oorlog niet…
Onder de 160 toegevoegde namen bevinden zich ook verzetsstrijders, en onderduikers, zoals Eva Blom. De Joodse Eva was afkomstig uit Amsterdam. Ze zat met haar man Herman ondergedoken op de Margrietstraat 52 in Stratum. Eva en haar man werden opgepakt door de politieagent waar ik zojuist over vertelde, de man die goede én slechte dingen deed…Tijdens haar arrestatie vergiftigde ze zichzelf, waarna ze overleed. Haar man werd op transport gesteld naar kamp Sobibor en werd direct na aankomst daar vermoord.
Beste mensen, Nabestaanden van sommige van de 160 toegevoegde slachtoffers zijn vandaag hier aanwezig. Ik hoop dat zij troost putten uit het feit dat we de naam van hun dierbare hebben toegevoegd en het geleden leed erkennen.
‘Is de lijst met namen nu definitief?’ vraagt u zich misschien af. Het eerlijke antwoord is: waarschijnlijk niet. De komende jaren worden namelijk diverse archieven vrijgegeven die nu nog op slot zitten. Uit die gegevens zal mogelijk blijken dat er nog namen ontbreken.
Daarom gaan we vanaf nu iedere vijf jaar na of de lijst moet worden aangepast. Het gedegen onderzoek dat is gedaan door de Stichting 18 September heeft veel informatie opgeleverd. Op de site van de stichting vindt u talloze indrukwekkende verhalen over wat gewone en toch bijzondere Eindhovenaren tijdens de oorlog overkwam.
De website is een indrukwekkend monument en als stad zijn we de Stichting 18 September bijzonder erkentelijk voor hun werk om de geschiedenis in leven te houden en de slachtoffers blijvend te eren.
Beste mensen, Ik denk dat er meerdere boodschappen schuilen in de zoektocht naar de namen van de Eindhovense oorlogsslachtoffers, en wel deze: Ten eerste: een oordeel is gauw geveld, maar met een snel oordeel doen we de ander tekort, bijvoorbeeld als we een mening vormen zonder alle feiten te kennen. De wereld is niet zwart wit, maar complex en vol nuance.
Ten tweede: wie de wereld wil verbeteren kan het beste bij zichzelf beginnen. Waar kunnen u en ik beter kijken en luisteren voordat we een ander op zijn tekortkomingen wijzen?
En ten derde: ons beeld van goed en kwaad verandert in de loop der jaren. Onze opvattingen veranderen en dat vraagt van ons dat we kritisch naar onszelf durven blijven kijken. Laten we de argumenten van de ander steeds serieus blijven nemen, en zo de nuance steeds weer omarmen.
Tot slot, beste mensen: van de Tweede Wereldoorlog maar ook de oorlog in Oekraïne kunnen we veel leren. We zouden dom zijn als we dat niet zouden doen.
Daarom zal de gemeente Eindhoven zich blijven inzetten om de oorlog te herdenken en onze slachtoffers en bevrijders te herdenken en te eren. Daar mag u mij aan houden. En als u het wilt, zet ik het voor u op papier. Zwart op wit. Dank u wel.
4 mei 2023 - Toespraak van burgemeester Dijsselbloem bij De Oude Toren
Waar, dames en heren, jongens en meisjes, trek je een streep?
Wanneer zeg je: tot hier en niet verder?
Wanneer stap je naar voren, leg je je werk neer of neem je zelfs de wapens op?
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam de Nederlandse bevolking twee keer massaal in verzet. Twee keer trokken Nederlanders in grote aantallen een streep en zeiden ze: dit kan zo niet. Hier trekken wij een streep.
De eerste keer was toen de bezetter in 1941 besloot Joodse burgers naar doorgangskampen als Vught en Westerbork te deporteren. Nederland reageerde daarop met de februari-staking. Die is alom bekend.
Veel minder bekend was de tweede staking, in april en mei 1943. Dat jaar besloot de bezetter alle voormalige Nederlandse militairen alsnog gevangen te nemen en te werk te stellen in de Duitse oorlogsindustrie. Deze april-mei staking, ook wel bekend als de melkstaking of de mijnstaking, werd de grootste arbeidsstaking ooit in Nederland gehouden.
De staking wordt in gang gezet door Femy Efftink. Femy zit bij het verzet en werkt bij Stork in Hengelo als telefoniste. Via de telefoon informeert ze collega- verzetsstrijders bij andere bedrijven over de staking bij Stork. Het nieuws verspreidt zich als een olievlek over het hele land. Zo’n tweehonderdduizend Nederlanders leggen uit protest tegen de Arbeitseinsatz het werk neer.
De represailles van de bezetter zijn van een ongekende wreedheid. Op talloze plaatsen schiet de bezetter lukraak op de stakers. Daarbij vallen 95 doden en 400 gewonden. Ook pakt de bezetter honderden stakers op. Tachtig daarvan worden zonder pardon en enige vorm van proces geëxecuteerd, waarvan zeven in Eindhoven. Een van hen is Jan Gerrit Eilers.
Jan Gerrit woont op de Boerhaavelaan 3 in Stratum, een zijstraat van de Floralaan-West. Hij werkt als assistent-laborant in de elektronenbuizenfabriek van Philips. Samen met zes medestakers wordt hij op maandag 3 mei 1943 op een fabrieksbinnenplaats van Philips op Strijp-S voor het vuurpeloton gezet en gefusilleerd, juist op het moment dat de arbeiders hun werkplaatsen verlaten. Doelbewust, om de Eindhovense bevolking zoveel mogelijk schrik aan te jagen. Maar de hardvochtigheid gaat nog verder. Op last van de bezetter worden de lichamen ‘weggemaakt’ en zijn nooit meer teruggevonden. Zelfs een waardig graf werd hen ontzegd.
Het verhaal van Jan Gerrit Eilers en de andere zes geëxecuteerden bleek allerminst uniek. Uit alle delen van het land kwamen vergelijkbare, schrijnende verhalen.
Waar trek je een streep?
Wanneer zeg je: nu is de maat vol?
De afgelopen jaren, dames en heren, nam de belangstelling voor de herdenking van de bevrijding beetje bij beetje af. Het zou toch voor altijd vrede zijn?
Maar sinds Rusland Oekraïne binnenviel, weten we allemaal weer: vrede is helemaal niet vanzelfsprekend. Ze blijft kwetsbaar. Zij verdient het te worden verdedigd. En soms moet vrede zelfs bevochten worden.
Maar een oorlog begint nooit met schieten. Je gaat pas knokken als je bent uitgepraat. Het eerste wat je doet is zeggen: tot hier en niet verder.
Een streep trekken en duidelijk maken: de maat is vol.
Misschien, dames en heren, jongens en meisjes, moeten wij – jullie en ik – dat vaker zeggen: dat de maat vol is. Want of het nou gaat om het verbranden van een regenboogvlag, het agressief bejegenen van joodse medeburgers, het bekogelen van voetballers en scheidsrechters, het bedreigen van politici, het molesteren van hulpverleners of het verspreiden van polariserende misinformatie: de grens is bereikt.
Wij leven in een prachtig land. We mogen zeggen wat we willen. Maar soms wordt te gretig gebruik gemaakt van dat recht. Soms is het beter om wat minder te praten, en wat beter te luisteren. Om zo tot de conclusie te komen dat er veel meer zaken zijn die ons binden dan die ons uiteendrijven.
U en ik: we delen de hoop op vrede en de afschuw van geweld. Geweld kostte in de Tweede Wereldoorlog het leven aan miljoenen Joden, aan gehandicapten, Sinti, Roma en leden uit de LHBTI-gemeenschap. In Eindhoven kwamen 1200 inwoners om, waarvan ongeveer 400 door bombardementen.
Bij hen staan wij hier vandaag stil.
Dames en heren, jongens en meisjes, dank, dat jullie daar tijd voor vrijmaken.
Dank, voor jullie aandacht en aanwezigheid. In het bijzonder dank aan de vrijwilligers van de scouting, het Rode Kruis en de medewerkers van de begraafplaats voor hun ondersteuning. Ook hartelijke dank aan mannenkoor La Bonne Esperance, fanfareorkest Wilhelmina en - last but not least - aan Gerard van Maasakkers voor de muzikale omlijsting.
Gerard gaat zo meteen het lied ‘Wie’ zingen. Een lied waarin iemand – zo interpreteer ik het althans – al zijn moed verzamelt om op te staan tegen onrecht. Om zo een streep te zetten, want: soms is de maat nou eenmaal vol.
Wie gaot er wa zeggen?
Iemand moet ’t zijn.
En iemand moet ’t doen.
En ik denk da ik ’t ben!
Dankuwel.
10 januari 2023 - nieuwjaarstoespraak ‘The New Horizon’ bij stichting Brainport in het Evoluon
Geen mooiere plek, dames en heren, om in deze regio vooruit te blikken dan het Evoluon.
En wat geweldig dat het Evoluon weer zoveel mensen trekt sinds de opening van de tentoonstelling Retrofuture. U zult er vandaag niet aan toekomen maar kom snel een keer terug bijvoorbeeld om een trip te beleven met de VR-tijdmachine. Fijn dat we elkaar hier vandaag kunnen treffen, na twee jaren waarin corona ons verhinderde in grote aantallen samen te komen. Mijn dank gaat uit naar de twaalf partners – een mix van netwerkorganisaties, bedrijven en kennisinstellingen – die deze bijeenkomst hebben mogelijk gemaakt.
Fresku zei het zo in het nummer “Eind hoger”:
“Ik ben hier om dingen te maken (…) meteen ter zake, zaken hoeven we niet eens te praten. Gooi elk idee op tafel en schakel meteen naar daden”.
Vanaf het moment dat Philips zich in Eindhoven vestigde, dames en heren, is de focus van deze stad en deze regio helder. Sinds 1891 staat het heden hier in het teken van de toekomst, van wat er vóór ons ligt, en hoe we onze toekomstperspectieven kunnen verbeteren. En die ontwikkeling ging steeds sneller, als een sneeuwballetje dat vanaf de top van de Mont Blanc naar beneden werd gerold in tijden dat er nog veel sneeuw lag. Er kleeft steeds meer sneeuw aan de bal. Soms brak een stuk van de sneeuwbal af, soms dreigde hij stil te komen liggen. Maar steeds werd de bal weer met vereende krachten in beweging gebracht en rolde hij verder. Dat is de kracht van de samenwerking van de Brainport. De bal wordt groter, wint aan vaart en is amper nog te stoppen.
De afgelopen decennia heeft onze regio zich sterk ontwikkeld. De intensieve samenwerking tussen overheid, industrie en kennis- en onderwijsinstellingen, heeft geresulteerd in een wereldwijde koppositie in een aantal sleuteltechnologieën, de aanwezigheid van duizenden florerende bedrijven in heel diverse markten en brede werkgelegenheid in vele sectoren. Innovaties uit Brainport bieden antwoord op urgente maatschappelijke uitdagingen zoals op het vlak van energie, klimaat, gezondheid.
Brainport Regio Eindhoven, dames en heren, heeft zich ontwikkeld tot een van de belangrijkste motoren van de Nederlandse economie, en het zal niet lang meer duren voordat we op plek één staan, zo verwachten analisten. Maar we kunnen en moeten verder kijken. De Brainport is inmiddels in de internationale discussie over strategische onafhankelijkheid en het belang van technologie daarin, ook een unieke kans voor Europa. Dat besef is ook in Brussel geland. De producten en diensten die hier worden ontwikkeld, maken Europa minder afhankelijk van andere landen of regio’s en versterken de Europese strategische autonomie. Die ontwikkeling is geweldig nieuws en een groot compliment aan u allen. Het succes van deze regio is immers het werk van velen en dat succes houdt onverminderd aan. Zo voorzien we voor de komende tien jaar een groei van het aantal arbeidsplaatsen in onze regio met 70.000.
Dat is mooi, maar het stelt ons ook voor nieuwe uitdagingen. Want hoe gaan we ervoor zorgen dat er betaalbare woningen voorhanden zijn voor iedereen? En wat betekent deze groei voor onze bereikbaarheid, de duurzaamheid en de leefbaarheid van onze regio? Als we zoveel huizen moeten bouwen en extra infrastructuur moeten aanleggen om de vervoersstromen in goede banen te leiden, waar is het dan nog rustig en groen?
Laat het duidelijk zijn: Onze regio doet het in economisch opzicht zeer goed, biedt ongelooflijk veel kansen en daardoor beschikken we ook over een stevig sociaal vangnet. Tegelijkertijd, door opeenvolgende crises, groeit het aantal mensen met serieuze financiële problemen. En het tempo van ontwikkelingen wordt niet door iedereen meegemaakt. Het succes van deze regio is pas compleet als alle inwoners van onze regio kunnen aanhaken en meeprofiteren. Als iedereen kan meedoen.
Er zijn verschillende manieren om met groei om te gaan. Je kunt bijvoorbeeld de groei in al zijn consequenties op zijn beloop laten, zoals in Silicon Valley gebeurde. Daar, dames en heren, groeiden de bomen tot in de hemel. Maar woningen zijn er onbetaalbaar geworden, het gebied is volgebouwd en doordat een ruimtelijke en sociale planning ontbrak is die regio voor veel mensen onleefbaar geworden. Laten we daarvan leren en de regie nemen. We gaan het hier anders doen. Slimmer en socialer. Om te zorgen dat we een gemeenschap blijven vormen.
Net zoals we onze economie samen hebben opgebouwd, zo moeten we ook onze sociaal-maatschappelijke agenda samen verder ontwikkelen. Daarom hebben we, net als binnen de triple helix, opnieuw onze krachten gebundeld.
Dames en heren, ik ben blij te kunnen aankondigen dat Brainport Partnerfonds, Impact040, Brainport Development, Samen voor Eindhoven, de gemeente Helmond en de gemeente Eindhoven het initiatief hebben genomen om de krachten te bundelen om te werken aan een gezamenlijke sociale agenda onder de nieuwe naam: ‘Brainport voor elkaar’.
En, zoals dat in onze regio gebruikelijk is: iedereen kan zich daarbij aansluiten. Alle regiogemeenten, het bedrijfsleven en ook de maatschappelijke organisaties nodigen we nadrukkelijk uit mee te doen, aan te sluiten en mee te helpen. Samen helpen we.
Hoe?
Bijvoorbeeld door te voorkomen dat werknemers in de schulden komen, door functioneel analfabetisme te bestrijden, door huiswerkbegeleiding zorgen dat het talent van kinderen zichtbaar wordt. Kortom, door met gezamenlijke kracht sociaal-maatschappelijke vraagstukken aanpakken.
De sociale thema’s die ik als voorbeeld hier noem, zijn geen ver van ons bed show. Deze problemen doen zich ook voor onder onze en uw eigen medewerkers. Velen van u hier aanwezig, zijn al betrokken bij sociale projecten, bijvoorbeeld in wijken of op scholen. Dat komt voort uit een lange traditie in onze stad en regio waarin bedrijven waar nodig de zorg op zich namen voor hun werknemers maar ook voor de brede gemeenschap. Op die initiatieven willen we gezamenlijk voortbouwen. De kennis, de menskracht of de middelen van het bedrijfsleven kunnen grote impact maken in het creëren van kansen in de levens van mensen. Zeker wanneer we de samenwerking zoeken met de kennisinstellingen en sociaal-maatschappelijke organisaties kunnen we met slimme oplossingen de sociale uitdagingen van deze tijd aan. Door onze inspanningen te bundelen en op te schalen, krijgen deze nog meer impact.
Met ‘Brainport voor elkaar’ trekken we het succes van onze samenwerking breder.
Ik ken geen enkele andere regio in ons land waar het bedrijfsleven zo bereid is om mee te investeren om de kansen van onze regio optimaal te kunnen benutten. Of het nu gaat om bereikbaarheid en mobiliteit, om het versnellen van de woningbouw of het beter benutten van alle talenten en talentjes die we ook zo hard nodig hebben. Niet voor enkelen maar voor velen.
Ik ken ook geen andere regio waar de samenwerking tussen profit- en non-profit instellingen, publiek en privaat, zo diep geworteld is vanuit een besef van verbondenheid en verantwoordelijkheid. Wat hier gebeurt is uniek en verdient een groot compliment. Dank u wel!
Dames en heren, heel concreet; u krijgt straks een folder uitgereikt waarin staat wat ‘Brainport voor elkaar’ wil betekenen en hoe u, uw bedrijf, uw organisatie, uw gemeente de sociale agenda van onze regio verder kunt helpen. 38 organisaties zijn u al voorgegaan.
Ik sluit af, nog een keer, met Fresku:
“Klaarwakker maar ik blijf dromen.
En ik zal er met de tijd komen.
Want ik weet waar ik was en hoe ik ben geklommen
op die ladder, elke trede is een eind hoger.”
Elke trede een Eind hoger, daar gaan we voor.
Graag hef ik met u het glas op een jaar waarin het ons allemaal goed gaat. Proost!
18 september 2022 - speech herdenking bevrijding van Eindhoven
Welkom,
Dames en heren, jongens en meisjes,
Geachte gasten uit het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Frankrijk en Duitsland.
Welkom bij deze bijeenkomst waar we gedenken dat Eindhoven 78 jaar geleden is bevrijd van tirannie en onderdrukking. Om dat te symboliseren ontstaken we zojuist het bevrijdingsvuur.
(foto: Bert Jansen)
Ik voel me vereerd hier vandaag als nieuwe burgemeester voor u te mogen staan om u toe te spreken tijdens deze jaarlijkse viering van de bevrijding van Eindhoven en de regio.
Ik wil u het verhaal vertellen van Peter Buddemeijer. Peter is zes jaar als hij op zes december 1942 met zijn vader en zijn broertje een sinterklaascadeautje naar oma gaat brengen. Zijn moeder en kleine zusje blijven thuis. Zij en andere mensen staan voor de slagboom bij het spoor bij de Philipsfabrieken als die juist op dat moment gebombardeerd worden.
Het verhaal van Peter is één van de intense verhalen uit 'Oorlog in mijn Buurt'. Een onderwijsprogramma dat ouderen en kinderen samenbrengt rondom persoonlijke verhalen uit de Tweede Wereldoorlog. Een belangrijk programma dat ervoor zorgt dat al deze verhalen worden doorgegeven aan onze kinderen. Ze zijn té belangrijk om vergeten worden.
Het verhaal van de toen zesjarige Peter gaat verder.
Door de fosforbommen vliegt alles op en om het spoor in brand. Peters vader laat zijn fiets vallen, Peter en zijn broertje het cadeautje en ze maken dat ze wegkomen. Omdat er geen schuilkelder in de buurt is, vluchten zij samen met anderen bij een dokterspraktijk naar binnen. Maar daar zijn ze niet veilig want de gang waar Peter en zijn familie staan, vliegt ook in brand. Snel vluchten ze via het raam van de behandelkamer naar de tuin. Daar kunnen ze niet verder vanwege de schuttingen. Vader probeert de fosfor uit te trappen, maar die brandt daardoor juist harder. Hij tilt de kinderen over de schutting en laat ze aan de andere kant vallen. Zelf klimt hij er overheen waarna ze dwars door het puin naar huis rennen.
Het lijkt een verhaal uit een spannend boek, maar het is helaas waargebeurd. Hoe heftig moet dat geweest zijn voor de pas zesjarige Peter en al die andere mensen die moesten vluchten voor dit bombardement en al die andere luchtaanvallen.
Wat een geluk dat wij vandaag voor de 78e keer onze vrijheid in vrede kunnen vieren en onze bevrijders kunnen eren! Een goede traditie die we ook in de toekomst zullen blijven voorzetten.
Wat fijn ook dat het plein weer volstaat; dat u allemaal gekomen bent om de bevrijding van onze stad te herdenken.
Een viering zonder beperkende corona-maatregelen en mét een bevrijdingsdefilé. Een optocht van veteranen, muziekkorpsen, legervoertuigen sportverenigingen, klappende en juichende mensen. Net als 78 jaar geleden.
Vandaag vieren we de bevrijding, maar realiseren ons dat heel dichtbij, in Oekraïne, een verschrikkelijke oorlog gaande is. Daar zien we iedere dag de vreselijke beelden van, die ons doen realiseren hoe breekbaar vrede is.
Door de onrust en oorlogen in talloze landen in de wereld zijn er miljoenen mensen op de vlucht. Mensen die huis en haard moesten achterlaten op zoek naar veiligheid. Daar kunnen wij ons niet zoveel bij voorstellen gezien de vrede en vrijheid waarin wij leven.
Dat hebben we te danken aan onze bevrijders maar ook aan de enorme inzet van onze veteranen. Op dit moment zijn Nederlandse militairen op twaalf plekken in de wereld op missie. Met gevaar voor eigen leven zetten zij zich namens Nederland, namens ons allemaal, in om de internationale rechtsorde te beschermen en herstellen. We zijn hen veel dank verschuldigd.
Veel bevrijders en zij die de Tweede Wereldoorlog bewust meemaakten, zijn inmiddels overleden. Veel mensen hier aanwezig, dat geldt ook voor mij, kennen de oorlog slechts uit verhalen, foto’s en de weinige filmpjes. Gelukkig maar.
Toch is het voor veel families de donkerste periode uit hun leven. Familieleden werden opgepakt, vernederd en afgevoerd naar de kampen. In de meeste gevallen keerden zij nooit meer terug.
Opgepakt vanwege hun overtuiging, hun afkomst of herkomst, hun geaardheid.
Mensen zoals u en ik. Het hadden onze vrienden, onze bakker of buren kunnen zijn.
Vandaag staan we hier samen op dit plein. En ‘samen’ betekent in deze stad meer dan 145 verschillende nationaliteiten.
Mensen met verschillende achtergronden en geloofsovertuigingen. We ontmoeten elkaar in de supermarkt, op straat, op de school van onze kinderen. Bij clubs en verenigingen en eigenlijk overal waar mensen samenkomen zoals hier vanavond. Er is plek voor iedereen.
Maar samenleven vraagt altijd om verdraagzaamheid, om interesse ín elkaar en omzien naar elkaar. We delen zoveel, in de eerste plaats onze stad waar we samen in vrijheid kunnen leven. Dat vreedzaam samenleven begint bij onszelf en kunnen we alleen gezamenlijk in stand houden.
Vandaag vieren we samen het feest van de bevrijding. Dankzij onze bevrijders van toen kunnen we gaan en staan waar we willen en in vrijheid onze mening uiten.
Laten we stil zijn en herdenken, om daarna samen een fantastisch bevrijdingsfeest te vieren!
Hartelijk dank voor uw aandacht, bedankt voor uw aanwezigheid en ik wens u nog een fijne avond.
Merci beaucoup pour votre attention, merci d’être ici et je vous souhaite une bonne soirée et pour plus tard un bon voyage de retour
Thank you very much for your attention, thank you for being here and I wish you a good trip home and a nice evening.
Foto's herdenking bevrijding: Bert Jansen
13 september 2022 - Installatiespeech
Stadsgenoten, mevrouw de Commissaris, leden van de Gemeenteraad, leden van het College, mijn lieve familie en vrienden, genodigden, bestuurders uit de regio, vertegenwoordigers van de media, and last but not least John en Georgette!
Mag ik eerst zeggen hoe mooi ik het vind dat er zoveel inwoners zich enthousiast hebben gemeld om hier vanavond bij te zijn en wat jammer dat ze niet allemaal in deze zaal passen.
(foto: Gijs Kooijmans)
De mensen buiten de zaal in de Burgerhal en beneden in de Hal van Honderd, die op een scherm meekijken; welkom! En ook nog de mensen die thuis online meekijken.
Heel erg mooi om hier te staan, vanaf nu als jullie burgemeester.
Als je Eindhoven uitrijdt en je draait vanaf de Karel de Grotelaan de N2 op, dan zie je een kaal verkeersbord staan. Het is gewoon een leeg metalen bord. En iemand heeft daar een kans in gezien en erop geschreven: “Wie zijn wij Eindhoven”. Een prachtige vraag.
Als je Eindhoven binnen rijdt dan staat er onder de bekende blauwe borden met de naam van onze gemeente “Goed dat je er bent”. (Trouwens, ontzettend bedankt dat jullie dat voor mij hebben opgehangen..) Het is een hartverwarmende tekst. Het zegt niet “Je mag blij zijn dat je in het prachtige Eindhoven bent aangekomen” (dat is trouwens ook waar) maar “Goed dat je er bent”. Een mooie inclusieve boodschap. Oftewel: ge hurt erbij.
Het is ook een antwoord op die mooie vraag op dat andere verkeersbord “wie zijn wij Eindhoven”. Of misschien is de vraag: “wie willen we zijn?”
Voor mij is Eindhoven verleden en toekomst, letterlijk. Mijn vroegere thuis en ons nieuwe huis. Ik ben geboren in het jaar dat het Evoluon werd geopend, 1966. En tot mijn negentiende jaar was Eindhoven de plek waar alles gebeurde, ‘t Eckart, Stratumseind, PSV…
Nu ik de afgelopen weken weer geregeld door Eindhoven rij, voelt het heel vertrouwd. Zo ligt de fontein op het Floraplein nog steeds op dezelfde plek, daar waar wij vroeger met de caravan na de vakantie weer de stad binnen kwamen. Dan werd “We zijn er bijna” ingezet door ons, vier kinderen op de achterbank. Maar sommige dingen zijn ook anders dan ik me kon herinneren. (Wanneer hebben jullie het Evoluon verplaatst?). En heel veel plekken in de stad zijn radicaal vernieuwd, zelfs onherkenbaar. Ik ken geen stad waar zoveel is gebeurd en waar de dynamiek en veerkracht zo groot is.
Onze stad heeft een roemruchte geschiedenis van nijverheid en industrie, van emancipatie en ontwikkeling. Met steeds weer nieuwe ideeën en plannen. Met steeds weer nieuwe mensen die hier een gezamenlijke toekomst willen helpen bouwen. Met hoogtepunten en dieptepunten, waar we ook op 18 september weer bij stil zullen staan. Een bruisende stad, van cultuur, onderwijs, ondernemerschap, sport, … Met waardering voor wat eigen is en zin in wat nieuw is. Waar we naar elkaar omkijken. En waar we elkaar niet loslaten.
Dat zijn wij Eindhoven.
Daar sta ik voor. Mijn drijfveer om burgemeester te worden is om de stad en de regio gezamenlijk verder te brengen. Zodat Eindhoven een economische motor blijft, met kansen voor iedereen en waar het leven goed is.
En dat is nooit af, en we zijn nooit tevreden. Maar tussendoor duiken we de kroeg in..
Dit is hoe ik werk. Goed bestuur is niet alleen de zaken op orde houden, of nieuwe plannen uitvoeren. Je moet ook steeds omkijken naar mensen, en waar nodig naast hen staan en blijven staan. Zodat zij zich gezien weten en vertrouwen houden.. of terug krijgen. Dit beschouw ik als mijn belangrijkste opgave als uw burgervader.
Dat is wat nodig is, nu meer dan ooit en ook: hier meer dan ooit. Eindhoven hoeft zich niet meer te spiegelen aan de grote steden; ze is een grote stad. Ze hoeft zich niet meer te bewijzen, Brainport is het bewijs. Wij moeten nu we zorgen dat waar het kraakt en het piept in onze gemeenschap, we er zijn voor elkaar. Waar veiligheid onder druk staat, waar de leefbaarheid moet worden aangepakt, waar acute woningnood is, of de energierekening onbetaalbaar.
We zullen steun en ruimte bieden, steigers plaatsen, springplanken klaarleggen, de oliespuit hanteren. Daar hebben we alle talent bij nodig en zoveel meer. Eindhoven (en de regio) heeft dit scherp op de radar en de ambities zijn er. Dat gaat veel vragen, van ons allemaal. Grote plannen en ondertussen blijven omkijken naar de mensen.
We staan voor een aantal acute uitdagingen, op het gebied van klimaat, de woningbouw, talentontwikkeling, brede welvaart voor iedereen. En de realiteit is dat ze niet op korte termijn oplosbaar zijn. Maar met creativiteit en flexibiliteit en de hulp van iedereen, ook het sterke bedrijfsleven in deze regio, moet het ons lukken de nood te leningen terwijl we hard doorwerken aan structurele oplossingen. Alles wordt tegenwoordig een crisis genoemd maar dat klopt niet en het helpt zeker niet. Wanneer we realistisch aan de slag gaan, en eerlijk zijn over wat moet, wat kan en wat niet kan, worden zaken ook weer behapbaar en ontstaat perspectief.
Eindhoven heeft met de Brainport en de triple helix, de samenwerking tussen kennisinstellingen, bedrijfsleven en overheden, een aantal jaar geleden de standaard gezet voor een nieuwe manier om zo een dynamische regio te besturen. Het moet onze ambitie zijn om leidend te blijven, om steeds de samenwerking te vernieuwen en te versterken.
De samenwerking in de regio, op veel terreinen zichtbaar, staat of valt met het vertrouwen dat we in elkaar hebben. Daar zal ik aan werken, als voorzitter van de politieregio Oost-Brabant, de Veiligheidsregio Brabant ZO, de Brainport, de Metropoolregio, en al die andere plekken waar ik een rol te spelen heb. We moeten samen steeds weer stappen zetten.
Vanuit een sterk besef van gedeelde belangen en met begrip voor ieders situatie.
Afgelopen zondag spraken we met raad en college, helaas kon niet iedereen erbij zijn, over onze samenwerking in de komende jaren. En dat gaf veel vertrouwen. Ook de rol van de burgemeester werd daarbij geregeld benoemd. Aanwezige raadsleden vroegen om een empathische voorzitter. En dat wil ik zijn. Samenwerken gaat zo veel beter als we in staat zijn ons in elkaar te verplaatsen en bereid zijn rekening met elkaar te houden.
Ik wil ook even het woord richten tot alle medewerkers van de gemeente. Van de handhavers op straat tot de beleidsambtenaren. Ik verheug me erop met jullie te mogen werken. Wij, politici en bestuurders, bereiken niets zonder dat jullie er de schouders onder zetten. Zonder jullie deskundigheid en betrokkenheid komen burgers met lege handen te staan. Soms letterlijk. Er komt veel op de organisatie af en dat vraagt dat we helder prioriteiten stellen en investeren waar nodig. En dat wij raad en college, jullie altijd respect en vertrouwen tonen. Alleen zo kunnen we leveren wat onze inwoners van ons mogen verwachten.
Ik kom tot een afronding.
Ik wil de vele Eindhovenaren bedanken die zo positief reageerden toen mijn voordracht bekend werd. De boodschap “goed dat je er bent” is de mooiste start die je als nieuwe burgemeester kunt wensen. Ik wil de raad bedanken voor het vertrouwen dat u in mij heeft uitgesproken. En natuurlijk de vertrouwenscommissie die zijn werk zo zorgvuldig heeft gedaan, daarbij geweldig ondersteund door de griffie. Ik verheug mij op onze samenwerking.
En tot slot, John Jorritsma die zich met zoveel energie en overtuiging heeft ingezet voor deze stad, tot ver buiten de stadsgrenzen. Ik mag voortbouwen op dat belangrijke werk, zoals jij kon voortbouwen op het werk van Rob van Gijzel, en dat is een eer. John, wij hebben afgesproken dat wij nauw contact houden ook omdat jij met al jouw ervaring en netwerk nog zo waardevol kunt en gelukkig ook wilt zijn voor onze stad. Dank je wel.
Dames en heren, ik heb er zin in.
We gaan aan de slag!
Foto's installatie: Gijs Kooijmans