Stadsbos en Landgoed De Wielewaal

Het stadsbos is een groot, groen gebied in Eindhoven Noordwest. Het is een verzameling van landgoederen, parken en buitenplaatsen. Onderdeel van het stadsbos zijn: De Wielewaal, De Mispelhoef en De Grote Beek, het Philips de Jonghpark, Philips van Lenneppark en Welschap. Deze deelgebieden hebben allemaal een eigen ‘gezicht’ en functie, maar vormen samen het grote, groene stadsbos. Voor het stadsbos heeft de gemeente - op basis van honderden ideeën uit de stad- een ontwikkelingsvisie gemaakt, met plannen, wensen en ambities voor het gebied. Speciale aandacht is er voor Landgoed De Wielewaal. Dit landgoed van 142 hectare is nu nog niet toegankelijk voor het publiek, maar daar komt in de toekomst verandering in. Verder op de pagina vind je een video over de rijke cultuurhistorie van De Wielewaal.

Bedenk een naam voor het stadsbos!

We zoeken een naam voor het stadsbos die de eenheid van de gebieden benadrukt en tegelijkertijd de variatie, schoonheid en/of de (cultuur)geschiedenis laat zien. Heb je een idee? Bekijk hoe je mee kan doen en de spelregels op de webpagina Bedenk een naam voor het stadsbos.

Op 20 februari heeft de gemeenteraad de ontwikkelingsvisie van het stadsbos en Landgoed De Wielewaal vastgesteld. De raad bedankt iedereen die het afgelopen jaar ideeën voor het stadsbos heeft ingediend. Nu de ontwikkelingsvisie is vastgesteld, beginnen we met de uitvoering zoals beschreven in de ontwikkelingsvisie. Bekijk de video over de ontwikkelingsvisie onderaan deze pagina. 

Ontwikkelingsvisie in het kort

Op 20 februari heeft de gemeenteraad de ontwikkelingsvisie van het stadsbos en Landgoed De Wielewaal vastgesteld. De raad bedankt iedereen die het afgelopen jaar ideeën voor het stadsbos heeft ingediend. Nu de ontwikkelingsvisie is vastgesteld, beginnen we met de uitvoering zoals beschreven in de ontwikkelingsvisie. Bekijk de video over de ontwikkelingsvisie onderaan deze pagina. 

Onder de tekst vind je de link naar de volledige ontwikkelingsvisie.

Wat staat er in de visie?

De visie beschrijft het stadsbos als een verzameling van landgoederen (zoals De Wielewaal, De Mispelhoef en De Grote Beek), parken (zoals het Philips de Jonghpark en Philips van Lenneppark) en buitenplaatsen (zoals de Welschap). Deze deelgebieden hebben nu al een eigen ‘gezicht’ en functie, maar vormen samen het grote, groene stadsbos. Die gezamenlijkheid benadrukken we door het versterken van de natuur, het verbeteren van de toegankelijkheid, het toevoegen van herkenbare entrees, het opstellen van een agenda met activiteiten en het zichtbaar maken van het Philips gedachtengoed. Ook een eigen beeldmerk benadrukt de verbondenheid.

Activiteiten

In de ontwikkelingsvisie bestaat het stadsbos uit zones. Sommige delen zijn voor meer reuring, ze zijn goed bereikbaar en er is plek voor avontuur, sport en spel. Daar landen ook bijzondere toevoegingen, zoals een uitkijktoren of een fietspad door de boomtoppen. Andere delen zijn juist voor rust en natuurontwikkeling, (deels) afgesloten of alleen geschikt voor wandelpaden, zogenaamde ‘struinpaden’ en incidentele of kleinschalige activiteiten, zoals natuureducatie.

Thema’s

Per deelgebied beschrijft de ontwikkelingsvisie een passende invulling, geput uit de ideeën die het afgelopen jaar zijn ingediend en besproken met de stad. Ideeën onder meer over voedselproductie, mobiliteit, sport en educatie. De komende tijd krijgen meer deelgebieden een uitwerking, in de vorm van een ruimtelijke plan. Samen met initiatiefnemers bekijken we wat haalbaar en gewenst is en hoe dat past in de uitgangspunten van deze ontwikkelingsvisie. 

Landgoed De Wielewaal

Voor Landgoed De Wielewaal ligt al een ruimtelijk plan, met wat een mogelijke invulling is. In het plan gaan we uit van een gefaseerde openstelling. De plekken die nu of in het verleden zijn ingericht als tuinen, verbinden we aan elkaar en zijn bestemd voor meer reuring. Andere delen van het landgoed worden een stiltegebied, zodat de biodiversiteit toeneemt en de natuur herstelt. De exacte keuzes hierover maken we na verder natuuronderzoek. Het slootje De Groote Beek, ook bekend als De Kromme Sloot, die van oorsprong over De Wielewaal loopt, krijgt een belangrijke rol om verdroging tegen te gaan. Er komt een fietsverbinding en er komen wandelpaden en (ecologische) verbindingsroutes naar andere deelgebieden. Het landhuis heeft potentieel als grote publiekstrekker. Ook voor andere bebouwing, zoals de portierswoning en De hut van oom Ton, bekijken we wat een geschikte bestemming is, bijvoorbeeld als theehuis.

Participatie

Wethouder Rik Thijs van openbare ruimte en groen: “Het afgelopen jaar is de stad breed betrokken bij de toekomstige invulling van het stadsbos en Landgoed De Wielewaal. Tijdens stadsbosdagen, met enquêtes, social media polls en het stadsbosdoolhof zijn bewoners en partijen uit het gebied, bedrijven, belangenorganisaties en inwoners van Eindoven betrokken. Ik ben blij dat zoveel mensen hebben gereageerd, want het stadsbos en Landgoed De Wielewaal is straks voor alle Eindhovenaren.” Ook is gekeken naar adviezen van experts, onder meer onderzoeken naar historie en natuur. Al deze informatie is afgewogen en getoetst aan de kaders die de gemeenteraad heeft meegegeven. “Nu hoop ik dat iedereen op deze laatste versie nog wil reageren. Ik ben benieuwd of we het plan nog verder kunnen verbeteren.”

Voor de andere deelgebieden in het stadsbos worden nog ruimtelijke plannen uitgewerkt. Wanneer dat gebeurt hangt af van initiatieven uit de stad. Voor het deelgebied waar het voormalig golfterrein Welschap ligt, gaat de gemeente een gebiedskader opstellen.

Het verhaal van Landgoed de Wielewaal

In de 19e eeuw was De Wielewaal nog een grote natte heide met vennen. Aan het eind van die eeuw werden er bomen aangeplant voor de houtkap. Rondom de bomen werden greppels gegraven, zodat het water weg kon stromen en het gebied kon opdrogen. In 1912 kocht Anton Philips het gebied, hij gebruikte het als buitenhuis.

Tussen 1912 en 1920 werden er verschillende tuinen aangelegd door de beroemde tuinarchitect D.F. Tersteeg. Een van die tuinen is het Pinetum, een naaldbomentuin.

In die periode is voor Anton Philips een buitenhuis gebouwd, gemaakt van eikenbalken aan een ven. In 1934 bouwt Frits Philips (de zoon van Anton) een schitterend landhuis.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd De Wielewaal gebombardeerd. Een aantal kraters is nog zichtbaar. Na het overlijden van Frits Philips in 2005 verkopen de familieleden het landgoed in 2007 aan een ondernemer, die het landhuis verbouwt. Een deel van het landhuis blijft in originele staat, waaronder ‘het herenkamertje’ van Frits Philips.

Sinds 2016 stond het landgoed te koop. In het voorjaar van 2022 heeft de gemeente Eindhoven het aangekocht, met als doel het geleidelijk aan (gedeeltelijk) open te stellen voor publiek.

De Wielewaal is een uniek groen gebied voor Eindhoven. Er zijn vijvers en er staan grote oude bomen, bijzondere varens, azalea's en rododendrons. Er leven ook veel dieren zoals reeën, steenmarters, vossen, fazanten en ijsvogels.

De Wielewaal: onderdeel van het stadsbos

Landgoed de Wielewaal is een onderdeel van een veel groter groen gebied, een stadsbos dat ligt tussen de Boschdijk, het Beatrixkanaal, de Anthony Fokkerweg en de Elburglaan.

Het stadsbos grenst aan het Van Gogh Nationaal Park i.o. Geleidelijk openstellen van het landgoed betekent meer groen om van te genieten. Dat is nodig, ook met het oog op de toekomst. 

De stad - het centrum van de Brainport regio - groeit hard en er komen steeds meer mensen wonen, werken en verblijven. Het openbaar groen en de natuur biedt hen een extra plek om te recreëren, bewegen en ontspannen.

Wat is er al afgesproken over het stadsbos en De Wielewaal - kaders voor de samenspraak (participatie)?

Met de gemeenteraad is afgesproken om het stadsbos verder te ontwikkelen tot het derde grote landschapspark van Eindhoven, dat in stappen (deels) wordt opengesteld voor het publiek. De andere twee landschapsparken zijn Genneperparken en de Karpen.

Daarnaast heeft de raad (onder meer) besloten om de volgende eisen en wensen mee te geven bij de gesprekken die we voeren over de ontwikkelingsvisie. Wij noemen deze wensen en eisen ‘kaders voor de samenspraak’:  

  • De natuur op de Wielewaal moet worden behouden en versterkt. Zo ontstaat er meer variatie in de natuur. En het bos moet verlevendigd worden.
  • Het aanwezige erfgoed (zoals gebouwen en tuinen) moet worden beschermd.
  • Het moet er veilig zijn, bijvoorbeeld het voorkomen van brand, vervuiling en kraken.
  • Het onderhoud en beheer moet op lange termijn betaalbaar zijn.
  • De Wielewaal moet een plek zijn om te leren van de natuur.
  • Het verbinden van (natuur)gebieden.
  • Geen woningbouw. Wel kan bekeken worden welke functies er in de huidige bebouwing mogelijk zijn.
  • Maak verbindingen met omliggende gebieden zoals Van Gogh Nationaal Park i.o., bijvoorbeeld met activiteiten maar ook verbindingen zoals wandel- en fietspaden.


Bovenstaande ‘kaders voor de samenspraak (participatie)’ zijn afgesproken in de gemeenteraad van 21 september 2022. Je vindt alle kaders, meer informatie en stukken en een video van de vergadering op de pagina van de Raadsvergadering 21 september 2022. Het betreft agendapunt 7.1, dit start in de video bij 42.05.

Wat willen Eindhovenaren voor het stadsbos en De Wielewaal?

Om te komen tot een visie voert de gemeente al vanaf het voorjaar van 2022 gesprekken met bewoners, partijen uit het gebied, belangenorganisaties en bedrijven. We vragen hen niet alleen naar mening en ideeën, maar ook naar wat zij zelf zouden willen en kunnen toevoegen aan het stadsbos. 

De belangrijkste resultaten? Geef de natuur (planten, bomen en dieren) volop de ruimte en maak het toegankelijk om te wandelen en er iets te eten of drinken. De Wielewaal wordt vooral gezien als een bos dat deels of helemaal open is voor bezoekers en waar het Philips erfgoed zichtbaar blijft.

Stadsbosdagen

De ontwikkelingsvisie wordt opgesteld door de landschapsarchitecten van bureau Zus, in opdracht van de gemeente. Bureau Zus organiseert daarvoor Stadsbosdagen, zij nodigen allerlei partijen uit om hieraan deel te nemen. Denk bijvoorbeeld aan belangenorganisaties, ondernemers, bezoekers, bewoners uit het stadsbos en inwoners van Eindhoven. Bekijk het verslagen van de stadsbosdagen onder 'Resultaten'.

Stadsbosdoolhof en online enquête

Van 2 tot en met 18 december hebben meer dan tweeduizend inwoners, bezoekers en betrokkenen hun mening gegeven over de toekomst van het stadsbos en de Wielewaal. Dit kon via het Stadsbosdoolhof op verschillende plekken in de stad en de online enquête. Bekijk de resultaten van de online enquête en het Stadsbosdoolhof onder het kopje ‘Resultaten’.

Je ideeën delen

Tot en met 31 december 2022 kon je delen wat je zelf wilt en kunt bijdragen aan het stadsbos en de Wielewaal via een online formulier op deze webpagina. Ook kon je bij het Stadsbosdoolhof losse ideeën en meningen delen over het gebied. Bekijk al deze ideeën onder ‘Resultaten ’.

Onderzoeken

Tegelijkertijd lopen er allerlei onderzoeken, bijvoorbeeld naar de natuur in het stadsbos en Landgoed De Wielewaal. Bekijk de presentatie van het onderzoek naar flora en fauna op de Wielewaal.

Resultaten

Stadsbosdoolhof en online enquête

Wat doet de gemeente met alle opgehaalde meningen en ideeën?

Alle ontvangen meningen en ideeën worden verzameld. Bekijk de resultaten onder ‘Wat willen Eindhovenaren voor het stadsbos en de Wielewaal?’. Tegelijkertijd lopen er allerlei onderzoeken, bijvoorbeeld naar de natuur in het stadsbos en Landgoed De Wielewaal.

Landschapsarchitectenbureau ZUS verwerkt waar mogelijk de meningen en ideeën in de ontwikkelingsvisie. Zij gaan daarvoor in gesprek met partners in de stad, zoals ondernemers uit het gebied en belangenorganisaties. En ze toetsen de meningen en ideeën aan de kaders die met de gemeenteraad zijn afgesproken voor het opstellen van de visie.

De ontwikkelingsvisie wordt ter inzage gelegd, iedereen kan reageren. Eind 2023 gaat de ontwikkelingsvisie ter besluitvorming naar het college. Daarna stelt de gemeenteraad het vast.

Wat is de planning?
PeriodeFase
December 2022Verzamelen meningen en ideeën
Maart 2023Resultaten te zien bij Philips Fruittuin en op website
Voorjaar 2023Opstellen en toetsen concept ontwikkelingsvisie
Najaar 2023Ontwikkelingsvisie te lezen via de website en iedereen kan reageren
Begin 2024Gemeenteraad stelt definitieve ontwikkelingsvisie vast
2024 - 2025Uitvoeringsprogramma
Najaar 2025Landgoed De Wielewaal deels openstellen voor publiek

Meer informatie

Video Ontwikkelingsvisie

Video Cultuurhistorie Landgoed De Wielewaal

Video Participatieproces ontwikkelingsvisie

Video Eindhoven koopt Landgoed De Wielewaal

Stel je vraag